Hoogleraar TU Delft: “Massale sloop leidt tot woningnood”

Deze opvallende uitspraken werden gedaan tijdens het debat 'Slopen of renoveren' dat op 23 april 2004 in het Nederlands Architectuurinstituut (NAI) in Rotterdam plaatsvond. Ze zijn afkomstig van hoogleraar ‘Woningverbetering en Beheer’ André Thomsen van de TU Delft. Aanleiding was de tentoonstelling ‘De grote verbouwing’ in het NAI over de aanpak van naoorlogse woonwijken in Nederland. Samen met M.T. Andeweg-van Battum verricht professor Thomsen momenteel onderzoek naar 'sloop en sloopmotieven'.

“In Nederland wordt te weinig gebouwd”

Hoewel in Nederland nog nooit zoveel werd gebouwd als in de afgelopen vijftig jaar, is de huidige gemiddelde bouwproductie de laatste jaren veel te laag. Een woning telt steeds minder mensen. Het aantal vierkante meters woonruimte per persoon stijgt. Dit zet de woningmarkt onder druk: de vraag neemt toe, de spoeling wordt dunner.

Enquête onder woningcorporaties

De hoogleraar hield onder meer een enquête onder 56 corporaties met een gezamenlijk bezit van 500.000 woningen (twintig procent van de totale voorraad sociale huurwoningen) in verschillende delen van Nederland. Gevraagd werd naar de sloopprojecten van de afgelopen vijf jaar, de sloopplannen voor de komende tien jaar en de reden van sloop.

“Sloop betreft vooral sociale huurwoningen”

Uit Thomsen’s onderzoek blijkt dat veel meer sociale huurwoningen worden gesloopt dan andere huizen: De kans dat een corporatiewoning gesloopt wordt is twaalf keer groter dan bij andere woningen. In de vier grote steden willen corporaties de komende tien jaar acht keer zoveel woningen slopen als nu het geval is.

Waarom slopen?

De meest genoemde reden voor sloop is volgens de corporaties de slechte bouwkundige staat van oudere sociale huurwoningen. Bij woningen van latere datum worden andere argumenten voor sloop genoemd: een andere bevolkingssamenstelling in de wijk zou maatschappelijke problemen oplossen, doorstroming moet ‘scheef wonen’ tegengaan, de wijk moet stedenbouwkundig anders worden ingericht. Corporaties stellen vaak dat renovatie weinig toevoegt en duurder uitvalt. Maar volgens de hoogleraar zijn woningen die voor sloop in aanmerking komen helemaal niet zo slecht. Indien deze enquête tien jaar geleden zou zijn gehouden, zou er veel meer gesloopt moeten worden. Thomsen: “Als je echter doorvraagt, blijkt dat het niet om de woningen gaat maar om de mensen die erin wonen. Die zijn slecht. Maar dat wordt niet hardop gezegd en is daarom niet aan te tonen.“

Verborgen motieven

Volgens de hoogleraar zijn de redenen ten gunste van sloop niet in alle gevallen even oprecht. Elke partij heeft zijn 'geheime agenda'. “Voor gemeenten geldt dat renoveren geld kost (men moet de vernieuwing van de infrastructuur uit eigen zak betalen), terwijl slopen juist geld oplevert. Corporaties zien nieuwe mogelijkheden als een gebouw wordt gesloopt. Architecten maken meer naam met een nieuw gebouw dan met renovatie: nieuwbouw is gemakkelijker en mooier.  Voor bouwbedrijven geldt dat nieuwbouw minder risico betekent dan opknappen. En zelfs bewoners blijken een geheime agenda te hebben: je bent je asociale buren kwijt.''

”Sloop is in de mode”

Professor Thomsen constateert dat de sloophamer wel erg gemakkelijk wordt gehanteerd, terwijl de nieuwbouw stagneert en de herhuisvesting van mensen uit slooppanden achterloopt. “Hele buurten worden door corporaties te gemakkelijk afgeschreven. De inbreng van bewoners blijkt geen rol te spelen bij de afweging of er al dan niet gesloopt moet worden. Ik ben geschrokken van de magere argumenten om te slopen. Natuurlijk zijn er flinke problemen in naoorlogse wijken en daar moet wat aan gedaan worden. De huidige sloopplannen zijn echter een trend! Er is een hoog gehalte ‘wishful thinking’. Wie de woonklant niet eert is het beheer niet weerd!”

Sloop treft vooral lagere inkomens

Bij de stedelijke vernieuwing blijkt het accent vooral op nieuwbouw van duurdere koopwoningen voor de middengroepen en de hogere inkomens te liggen. Goedkope sociale huurwoningen verdwijnen als sneeuw voor de zon. De minimumnorm van 30% sociale huursector wordt in de praktijk vaak niet gehaald. Voor starters en de lagere inkomensgroepen wordt het steeds moeilijker om een betaalbare sociale huurwoning te vinden.

“Combinatie sloop/renovatie geniet voorkeur”

Professor Thomsen is niet per definitie tegen sloop maar vindt dit wel de slechtste oplossing. Sloop bedreigt de sociale samenhang in een wijk. Nieuwbouw is pover en duur. Er is een beperkte variatie.

Een mix van renovatie en nieuwbouw voldoet volgens de hoogleraar het best en is het goedkoopst. De belangrijkste voordelen zijn: meer aanbod en keuzevrijheid, mensen kunnen een wooncarrière maken, de sociale samenhang in een buurt gaat niet verloren, er wordt rekening gehouden met de cultuurhistorie, het milieu wordt ontzien, de consument krijgt waar voor zijn geld.

”Discussie over noodzaak sloop hard nodig”

Hoewel het onderzoek van de TU Delft nog niet geheel is afgerond en het dus om voorlopige resultaten gaat, trekt Thomsen nu al een conclusie: “Er is dringend een discussie over sloop nodig. Die wordt nu alleen in de achterkamertjes gevoerd. Er wordt geen verantwoording afgelegd. Het is uitsluitend korte termijnbeleid.”

mr.drs. R.N.A. Bakker.